Historia klubu

Bydgoski Zawisza, jeden z najbardziej rozpoznawalnych klubów sportowych w Polsce, założony został w drugiej połowie marca 1946 przez wąskie grono sympatyków sportu, także oficerów Wojska Polskiego z okresu II Rzeczypospolitej, uczestników wojny polsko-bolszewickiej, Kampanii Wrześniowej 1939 roku. Ich pragnieniem było nawiązać do chlubnych tradycji bydgoskich wojskowych klubów sportowych z okresu międzywojennego. To przecież piłkarze Szkoły Oficerskiej zdobyli w 1921 roku pierwszy polski tytuł Mistrza Bydgoszczy w piłce nożnej, który obronili rok później. To m.in. oficerowie w wojskowych mundurach tworzyli organizacyjne podstawy bydgoskiego sportu po 148 latach niemieckiej niewoli. Niektórzy z nich znaleźli się po 8 maja 1945 roku w Dowództwie Pomorskiego Okręgu Wojskowego. I chociaż na ich mundurach orzeł nie miał korony, oni pozostali wierni wartościom, którym wierność przysięgali. Ale dla tych wartości sowiecki okupant nie widział miejsca w zniewolonej Polsce. Jeszcze przed nasileniem stalinowskiego terroru, aresztowano podczas jednego z najokrutniejszych śledztw w tzw. „sprawie bydgoskiej” kilku przedwojennych oficerów Wojska Polskiego związanych z Zawiszą. Wśród nich znaleźli się prezes klubu, ppłk Stanisław Żwirski oraz wiceprezes ds organizacyjnych ppłk Jan Kryska. Ten drugi, skazany pierwotnie na karę śmierci spędził w stalinowskich więzieniach blisko dziesięć lat. O tych faktach do niedawna milczały książki a także oficjalne opracowania klubowe. W galeriach prezesów nie publikowano zdjęć z lat 1946-1957. Musiało upłynąć ponad pół wieku aby ta historia ujrzał światło dzienne, aby można było do niej dotrzeć i ocalić od zapomnienia.

W 1949 roku klub odarto z historycznej nazwy oraz z niebiesko-czarnych, tak rzadkich dla klubów sportowych barw. W przypadku Zawiszy nawiązywać miały one do osoby klubowego patrona Zawiszy Czarnego, a więc do najpiękniejszych tradycji pokskego oręża a także do orderu Virtuti Militari – najstarszego obecnie nadawanego odznaczenia wojskowego na świecie.

Rok 1946 jako data założenia klubu nie funkcjonował aż do październikowej „odwilży” 1956 roku, ówczesne władzy nie zamierzały nawiązywać do pierwszych lat istnienia Zawiszy, nie obchodzono nawet jubileuszu jego dziesięciolecia. W 1957 powrócono do historycznej nazwy „Zawisza” ale narzucone zielono-biało-czerwone barwy pozostały jak blizna po próbie ustanowienia sowieckiej struktury organizacyjnej w całym polskim sporcie.

Trzy lata później (1960) świętowano w Zawiszy pierwszy awans do ekstraklasy, w której pobyt trwał tylko jeden rok. Jednak nadchodził czas pokolenia wychowanków, Wicemistrzów Polski z 1958 roku, którzy odzyskali dla klubu ekstraklasę, grając w niej w latach 1964-1967.

W 1976 roku na jubileusz 30-lecia klubowe kierownictwo podjęło decyzję o powrocie do historycznych niebiesko-czarnych barw. Decyzję, na którą nie zdecydowano się w chyba żadnym klubie, a tym bardziej klubie „mundurowym” przed 1989 rokiem. Trybuny stadionu Zawiszy, na którym zorganizowane formy kibicowania rozwijały się od kilku sezonów, zapełniły się niebiesko-czarnymi szalikami oraz flagami. W takiej atmosferze Zawisza po dziesięciu latach przerwy wracał rok później do ekstraklasy. Do dzisiaj wspomina się pierwszoligowy sezon 1977-78, w którym na stadionie Zawiszy zasiadało regularnie po 35-40 tysięcy kibiców. Mecz z Górnikiem Zabrze zapisał się na trwałe w sportowej historii naszego miasta, nigdy wcześniej ani później żadna impreza sportowa w Grodzie nad Brdą nie wywołała takiego zainteresowania publiczności. Na stadion udało się wejść blisko 50 tysiącom kibiców a liczbę tych, którzy pozostali za bramami obiektu przy ówczesnej Alei 1 Maja szacowano na 10 tysięcy.

W Zawiszy starano się pamiętać o tym, że „ten klub był zawsze bardziej bydgoski niż wojskowy”. Rok 1981 był ukoronowaniem wieloletniej pracy z młodzieżą, juniorzy Zawiszy zostali Mistrzami Polski, pięć lat później ich następcy zdobyli srebrny medal, który był zapowiedzią przyszłych sukcesów. Za taki uważano kolejny awans do grona najlepszych drużyn w kraju, wywalczony w 1989 roku. Na trybunach pojawiło się kolejne pokolenie sympatyków Zawiszy, którzy wspólnie z drużyną świętowali największy ligowy sukces w historii klubu – czwarte miejsce w ekstraklasie. To także sezon triumfu kibiców Zawiszy w Lidze Stadionów, klasyfikacji, w której brano pod uwagę nie tylko frekwencję ale przede wszystkim zachowanie się kibiców podczas meczów.

Dla sympatyków Zawiszy zbliżał się jednak nieuchronnie czas próby. Zmiany społeczno-gospodarcze w Polsce w latach dziewięćdziesiątych minionego wieku oznaczały zerwanie z dotychczasowymi formami finansowania klubów sportowych. Klub nie wytrzymał tych zmian, w 1998 roku podjęta została decyzja o wycofaniu drużyny z rozgrywek II ligi. Klub, który cztery lata wcześniej występował jeszcze na boiskach ekstraklasy znalazł się w czwartej lidze. Nie znalazł się w niej jednak sam, razem z nim pozostali najwierniejsi jego sympatycy.

Aż trudno w to uwierzyć ale w dobie niewyobrażalnego rozwoju mediów, szczególnie elektronicznych, nie udało przedstawić opinii publicznej prawdziwej sytuacji Zawiszy w kolejnych latach. Podejmowane przez różne środowiska próby przywrócenia Zawiszy dawnej świetności były drogami na skróty. Łączenia klubów, próby ściągania do Bydgoszczy innych drużyn z wyższych lig nie miały nic wspólnego z duchem sportu, z prawdziwą sportową rywalizacją. Wszystkim tym próbom sprzeciwiali się kibice oraz działacze założonego w 2003 roku Stowarzyszenia Piłkarskiego „Zawisza”, którzy starali się ratować to, co w klubie było jeszcze do uratowania. W 2005 roku Stowarzyszenie przejęło cały piłkarski dorobek upadającego WKS „Zawisza” stając się kontynuatorem jego piłkarskich tradycji. Piłkarze pozostają do dziś jedyną sekcją działającą nieprzerwanie od 1946 roku. Z początkiem 2006 roku Stowarzyszenie, w szeregach którego nie mogło zabraknąć kibiców poddane zostało kolejnej próbie. Do Bydgoszczy sprowadzono struktury drugoligowego zespołu z Włocławka, któremu przy aprobacie władz miasta nadano nazwę Zawisza Bydgoszcz, nie zważając na fakt, iż od 1946 roku taki klub istniał w Bydgoszczy. Broniących dobrego imienia jedynego i prawdziwego Zawiszy próbowano ośmieszyć, oczernić, odebrać dobre imię. Po raz kolejny kłamstwo przegrało jednak z prawdą. Ci, którzy próbowali zagarnąć dla siebie dorobek kilku pokoleń klubowych działaczy, odeszli w niesławie. Pozostawili po sobie zgliszcza i ogromne wyzwanie dla tych, którzy chcieli odbudować Zawiszę w duchu szlachetnej, sportowej rywalizacji. Cel został osiągnięty w 2013 roku, kiedy to po raz szósty niebiesko-czarni świętowali awans do ekstraklasy. Beniaminek był sensacją rozgrywek, w świetnym stylu wywalczył miejsce w grupie mistrzowskiej, a także zdobył Puchar Polski oraz Superpuchar Polski.

Niestety, większość akcjonariuszy działającej od 2009 roku spółki widziało dla klubu zupełnie inną przyszłość. W 2016 roku decyzją władz miasta piłkarski Zawisza został wycofany z rozgrywek. Drużyn seniorów nie zgłoszono do żadnej klasy rozgrywkowej a z zespołów młodzieżowych wszystkich kategorii wiekowych, przekazanych za darmo siedem lat wcześniej przez Stowarzyszenie Piłkarskie „Zawisza”, utworzono nowy podmiot. Przed stowarzyszeniem, jedynym kontynuatorem piłkarskich tradycji Zawiszy stanęło kolejne wyzwanie: odbudować całą drabinkę szkolenia młodzieży oraz budować zespół seniorów od klasy B, czyli ósmej ligi. Jeszcze raz potwierdziło się, że „Zawisza nigdy nie zginie” – jak od lat skandują kibice. Obecnie klub dysponuje pełną strukturą szkolenia młodzieży oraz drużyną seniorów grającą w 3. lidze.

Historia bydgoskiego Zawiszy została szczegółowo opisana w pięciu tomach:

  • „Droga do piłkarskiej ekstraklasy. Zawisza Bydgoszcz 1946-1960” – Zenon Greinert, Karol Tonder. Bydgoszcz 2012.
  • „Zmienne koleje losu. Zawisza Bydgoszcz 1961-1972” – Zenon Greinert, Karol Tonder. Bydgoszcz 2015.
  • „>Tam najlepsi są kibice…<. Zawisza Bydgoszcz 1973-1984” – Zenon Greinert, Karol Tonder. Bydgoszcz 2017. Wyd II – 2018.
  • „W ekstraklasie i na jej zapleczu. Zawisza Bydgoszcz 1984-1998” – Zenon Greinert. Bydgoszcz 2018.
  • „Powrót z ligowych nizin. Zawisza Bydgoszcz 1998-2011” – Zenon Greinert. Bydgoszcz 2020.

Historia Zawiszy w liczbach:

  • IV miejsce w ekstraklasie (1989/1990)
  • Puchar Polski (2014)
  • Superpuchar Polski (2014)
  • 14 sezonów w ekstraklasie
  • 34 sezony w pierwszej (wcześniej drugiej) lidze, według stanu przed sezonem 2020/2021 lider tabeli wszechczasów pierwszej ligi
  • Mistrz Polski juniorów U-19 (1981)
  • Wicemistrz Polski juniorów U-19 (1958, 1986)
  • Brązowy medalista Mistrzostw Polski juniorów U-19 (1967, 1979)
  • Wicemistrz Polski juniorów młodszych (2013)
  • Brązowy medalista Mistrzostw Polski juniorów młodszych (1998)